Nazwa Załęże pochodzi od obszaru "za łęgiem" położonego na wysokości Dębu na południowym brzegu Rawy. Nazwy Załęża od średniowiecza brzmiały następująco: Zalanze, Zaluzie, Zaluze, Zaloze, Zalęzie, Zalenze.
Załęże zostało założone jako wieś w XIII wieku. Najstarsza informacja na temat Załęża pochodzi z dokumentu księcia opawsko-raciborskiego Mikołaja z 15 grudnia 1360 r. potwierdzające Ottonowi Pileckiemu własność wsi Jażwice, Załęże, Bogucice i miasta Mysłowice. Pod względem prawnym Załęże należało wówczas do księstwa raciborskiego, a później do połowy XVI w. do pszczyńskiego "Państwa Stanowego". Od 1360 r. Załęże było własnością prywatną. W 1360 r. posiadał ją Otton z Pilczy. Jak podają źródła, w końcu XVIII wieku wieś zamieszkiwało 22 kmieci, 19 zagrodników i 4 chałupników.
W latach 1598-1718 wieś stanowiła wolne sołectwo. Od 1718 r. grunta sołectwa włączono do obszaru dworskiego i załęska gmina była zależna do połowy XIX od właściciela miejscowości.
W XVIII wieku na terenie wsi, a głównie w jej kolonii, czyli w Obrokach, istniał folwark. Mimo tego, że charakter rolniczy wsi utrzymywał się do XIX wieku, w XV wieku we wsi uruchamiano liczne kuźnice żelaza oraz młyn wodny, czynny do lat sześćdziesiątych XIX wieku.
W 1783 roku Załęże liczy już 189 mieszkańców, a w 1792 roku powstaje na terenie Załęża pierwsza kopalnia węgla kamiennego - Charlotte.
W XIX wieku właścicielami Załęża byli Loebel Freund , Karol Neumann i Ernest Georges de La tour - potomek hugenoty, a następnie Spółka "Spadkobierców Gieschego", która miała centralną administrację w dzielnicy od 1887 roku.
W roku 1841 uruchomiono terenie Załęża niewielką kopalnię "Victor", która od 1853 należała do Gustawa Kramsty. Pięć lat później połączono ją z kopalnią "Charlotte" w jedną kopalnię "Victor", która w 1899 weszła w skład współczesnej kopalni "Wujek" (dawniej "Oheim"). W 1840 roku w Załężu powstała znacznie większa kopalnia: "Kleofas". Na Załężu rozwijał się też przemysł cynkowy. Gustaw Kramsta uruchomił w roku 1840 hutę cynku "Victor". Powstaje też huta cynku "Johanna" otworzona przez Karola Godulę wraz z Loeblem Freundem. W 1867 roku D. Czwiklitzer uruchamia pierwszą na terenie Górnego Śląska fabrykę mydła (obecnie to jest "Pollena-Savona" przy ul. Pośpiecha)
W drugiej połowie XIX wieku dla pracowników kopalni "Kleofas' zbudowano w rejonie dzisiejszych ulic Bocheńskiego i Wiśniowej kolonię robotniczą. Mimo typowo przemysłowego charakteru wsi rolnictwo rozwijało się głównie na terenach dworu, a Załęże stawało się osadą robotniczą.
Pierwsza szkoła w Załężu powstała w 1827 roku w wynajętej chacie. W 1883 roku została założona Czytelnia Polska przez Roberta Wojtasa, Ludwika Łabuza i Bernarda Szołtysika. Zadaniem czytelni miało być także prowadzenie teatru amatorskiego. W 1884 roku załężanie oglądali w gospodzie Wycużnika P. Kołodzieja oraz Dzieci z jaskini lwów Lebornina, Pana fabrykanta mioteł P. Kołodzieja i Gorzałkę Władysława Ludwika Anczyca. Jedną z działaczek czytelni Była Paulina Szołtysikówna.
Po roku 1890 na terenie Załęża prowadziły działalność liczne organizacje robotnicze. Były to m.in. Towarzystwo Katolickich Robotników, Polsko-Katolickie Towarzystwo Jedność,Towarzystwo Alojzjanów. W roku 1893 powstał Komitet Teatralny, który organizował przedstawienia na terenie osady. Poza tym powstała również komórka PPS, którym na początku przewodził Józef Biniszkiewicz. W roku 1899 w przeddzień święta 1 Maja na budynku kopalni "Kleofas" był wywieszony czerwony transparent z napisem "Proletariusze wszystkich krajów łączcie się!". W 1895 roku urodził się na Załężu ks. Alfons Wolny. W 1896 roku utworzono w Załężu parafię katolicką, a budowę kościoła pw. św. Józefa rozpoczęto dwa lata później.
W 1896 roku rozegrała się największa górnicza tragedia w historii Załęża. W podziemiach kopalni Kleofas w szalejącym pożarze zginęło 105 górników. W akcji ratunkowej wzięło udział ponad 300 osób z (ekip ratowniczych z różnych kopalń, m.in. z: "Kleofas", "Ferdynand", "Król", "Mysłowice", "Giesche")
W czasach powstań śląskich i plebiscytu załężanie dali świadectwo przywiązania do Polski. W okresie II i III powstania śląskiego Załęże było pod kontrolą powstańców. Na wieżach wyciągowych kopalni i budynkach wywieszano polskie flagi. W dniu 22 czerwca 1922 roku do Załęża wkroczyło Wojsko Polskie. Mieszkańcy Załęża przygotowali bramę triumfalną z transparentem: Żołnierzu polski! Ciebie witamy na ziemi śląskiej, krwią przesiąkniętej. Ojczyźnie i Tobie hołd składamy za czyny Wasze dla sprawy świętej.
Od września 1923 Załęże przyczyniło się do rozwijania polskiej prasy katolickiej. Przez kilka lat drukowano tu Niedzielą Częstochowską i Gościa Niedzielnego.
W 1923 roku gmina liczy 17150 mieszkańców, a w 1924 roku Załęże zostaje wraz z Bogucicami, Zawodziem, Załęską Hałdą, Dębem i Brynowem przyłączone do Katowic.
W latach 1927-1928 zostało zbudowane Osiedle Nikosa Belojannisa - kolonia parterowych bliźniaczych domków.
Górnicy z kopalni Kleofas brali udział w akcjach strajkowych o zasięgu górnośląskim. W latach 1932-1938, gdy kopalnia zatrudniała około 300 robotników, górnicy protestowali przeciwko próbom redukcji zatrudnienia. Domagali się lepszych warunków pracy i płacy. Zorganizowali oni w 1937 roku czterodniowy strajk.
W czasie II wojny światowej w kopalni Kleofas zatrudniani byli jeńcy wojenni z obozu w Łambinowicach. Na terenie Załęża były również dwa inne obozy pracy, w których przebywali Polacy, Rosjanie, Francuzi, Holendrzy, Ukraińcy i Włosi zatrudnieni w kopalni "Eminencja" i w hucie Baildon. Podczas okupacji zginęło wielu mieszkańców Załęża. Ku ich czci w 1945 roku odsłonięto na dziedzińcu kościoła pamiątkowy krzyż z tablicą.
Po II wojnie światowej, w latach 60. na terenie dawnej koloni Obroki powstało osiedle kopalni Kleofas oraz Fabryka Narzędzi Górniczych. W latach 60. i 70. wybudowano Osiedle Janasa-Ondraszka oraz dwa wielopiętrowe bloki przy ul. Wiśniowej.
Na lata 80. przewidywano wyburzanie domów przy ul. Gliwickiej na odcinku ulic Wiśniowa i Pośpiecha. Miał powstać duży węzeł drogowy dla ruchu samochodowego i tramwajowego. Ostatecznie ta inwestycja się nie odbyła, ale w maju 2007 roku rozpoczął się remont ulicy Gliwickiej od ul. Bocheńskiego do ul. Grundmanna.
Wzdłuż Rawy, równolegle do ul. Gliwickiej, od ul. Brackiej do granicy z Chorzowem w 1995 r. powstał odcinek DTŚ.
Dzielnicę otaczają trzy ważne dla Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego arterie komunikacyjne: autostrada A4, Drogowa Trasa Średnicowa i Droga krajowa nr 79, które są połączone ul. Bocheńskiego i ul. Bracką w duży węzeł drogowy. W trakcie budowy jest drugi węzeł drogowy oparty na ul. ul. Grundmanna i Stęślickiego mający połączyć Al.Korfantego, Drogę krajową nr 79 / Drogową trasę Średnicową z rondem gen. Maczka (autostrada A4, Droga krajowa nr 81).
Załęże przez wiele lat było ważnym okręgowym ośrodkiem górniczym i hutniczym. W 1841 roku rozpoczęła pracę kopalnia "Victor", kupiona przez Gustawa Kramstę. Pięć lat później połączył tą kopalnię z inną kopalnią - "Charlotte". W 1899 weszła ona w skład kopalni "Oheim" (obecnie kopalnia "Wujek). W 1840 roku Loebel Freund i Karol Godula otworzyli kopalnię "Kleofas". Była ona większa niż kopalnie ówcześnie istniejące na terenie gminy Załęże. Przez dwadzieścia lat kopalnia "Kleofas" nie funkcjonowała. Została ona później w 1886 roku przez Spadkobierców Gieschego wykupiona i znowu rozpoczęła pracę.
W dzielnicy Załęże wyróżnić można dwa rodzaje punktów handlowych: małe sklepy należące do osób prywatnych oraz sklepy wielkopowierzchniowe. W granicach dzielnicy oraz na terenach przyległych znajdują się sklepy dużopowierzchniowe sieci Auchan, Makro oraz Silesia City Center. Znajduje się tu również Śląska Giełda Elektroniczna, giełda zoologiczna (w każdy poniedziałek przy ulicy Żelaznej - w baraku na terenie Śląskiej Giełdy Elektronicznej), Centrum Handlowe ul. Pukowca, największy okręgowy bazar – "Załęże" oraz usytuowane w okolicy Centrum Handlu Hurtowego Sp. z o. o. Planuje się, aby na terenach byłej kopalni Kleofas powstało jedno z największych w Europie centrów hurtowego handlu artykułami rolniczymi i spożywczymi.
W Załężu znajduje się kilka obiektów kultury i rekreacji. Do najważniejszych należą: Punkt Rozrywki 44 (IMAX i Cinema City), Młodzieżowy Dom Kultury, neoklasycystyczny zabytkowy pałacyk i park wokół placu J. Londzina, kąpielisko "Bugla", lasek Załęski oraz kilka stawów. W dzielnicy znajduje się duża ilość ogródków działkowych. Załęże znajduje się w pobliżu dwóch dużych parków: Parku im. Tadeusza Kościuszki oraz Wojewódzkiego Parku Kultury i Wypoczynku. Znajduje się też neogotycki kościół św. Józefa przy ul. Gliwickiej w Załężu, wybudowany w 1898 r.
Sport z Załężu ma bardzo bogate tradycje i jest silnie zakorzeniony w lokalnej społeczności. Już na początku XX wieku istniały tu dwa kluby piłkarskie: 06 Zalenze, założony w 1906 roku oraz Naprzód 1912 Załęże, założony w 1912 roku. Jednym z piłkarzy 06 Załęże był olimpijczyk Henryk Alszer. Po powstaniach śląskich zaczął funkcjonować hutniczy klub KS Baildon Katowice, on właśnie przez wiele lat przynosił najwięcej sukcesów sportowych. Został rozwiązany w 2001 roku. Obecnie w dzielnicy istnieją dwa młodzieżowe kluby sportowe: "Czarni Załęże Katowice" (sekcje: lekka atletyka, piłka siatkowa, nożna, karate, triathlon) oraz "WSSiRN Start Katowice" (sekcje: pływanie, siatkówka, koszykówka, narciarstwo zjazdowe, podnoszenie ciężarów, tenis stołowy, szachy, lekka atletyka, kręgle, goalball).
W Załężu przy ulicy Gliwickiej 159 znajduje się zabytkowy dwór z XIX wieku. Znajduje się tu neoklasycystyczny pałac oraz park, podzielony na dwie części, z czego południowa część to plac Lodzina. W pałacu od 1886 do 1945 roku mieściła się regionalna dyrekcja Spółki Akcyjnej Spadkobierców Jerzego von Giesche. Od 1887 roku mieszkał tu generalny dyrektor "Giesches Erben" Fryderyk Bernhardi, który w 1896 roku kierował akcją ratowniczą w KWK Kleofas. Dziś mieści się tu Górniczy Zakład Lecznictwa Ambulatoryjnego.
Familoki i kamienice to najstarsza zabudowa Załęża. Familoki na Załężu znajdują się głównie w części od ul. Wiśniowej do ul. Bocheńskiego. Na zachód od ul. Wiśniowej do granicy z Chorzowem znajduje się kolonia domków jednorodzinnych. Od ul. Bocheńskiego wzdłuż ul. Gliwickiej do Cinema City znajduje się wiele kamienic częściowo odrestaurowanych.
Tekst pochodzi z portalu www.wikipedia.pl