W tym roku przypada wyjątkowy jubileusz – 100. rocznica nadania Parkowi Kościuszki imienia tego bohatera narodowego. Park zlokalizowany pomiędzy ulicami Piękną i Kościuszki, zajmuje dziś ponad 50 hektarów i jest jednym z ulubionych miejsc wypoczynku mieszkańców Katowic.
Park to jednak nie tylko przestrzeń rekreacyjna – jego bogata historia i unikatowy drzewostan sprawiły, że został wpisany do rejestru zabytków. Katowice zaplanowały w parku liczne wydarzenia, a jednym z nich było wkopanie „kapsuły czasu" przed odnowionym właśnie kościołem pw. św. Michała Archanioła.
100. rocznica nadania Parkowi Kościuszki imienia
– Już od ponad stu lat kolejne pokolenia katowiczanek i katowiczan korzystają z parku Kościuszki. W tym roku natomiast obchodzimy jubileusz setnej rocznicy nadania parkowi imienia Tadeusza Kościuszki. To znakomita okazja na odświeżenie tej przestrzeni. Od wiosny najmłodsi mieszkańcy mogą korzystać z wyremontowanego placu zabaw Dzieciniec. Dobiegł końca remont zabytkowego kościółka pod wezwaniem św. Michała Archanioła oraz jego otoczenia. Obecnie trwa remont wieży spadochronowej – to miejsce symboliczne dla historii naszego miasta – wymienia Marcin Krupa, prezydent Katowic. – Jeszcze w tym roku remont przejdzie część alejek w parku oraz wykonane zostaną dodatkowe nasadzenia zieleni, w co w ramach Zielonego Budżetu mocno angażują się sami mieszkańcy. To pokazuje, że znajdujący się pod ochroną konserwatorską park cały czas pięknieje – dodaje prezydent.
Z okazji obchodów 100. rocznicy nadania Parkowi Kościuszki imienia tego bohatera narodowego i zakończenia restauracji kościoła, w obecności zaproszonych gości oraz prezydenta Katowic nastąpiło wkopanie „kapsuły czasu". Znalazło się w niej kilka przedmiotów – m.in. list Prezydenta Miasta Katowice, zdjęcia ciekawych miejsc w mieście, a także paragon na podstawowe zakupy, bilety autobusowe czy statystki miejskie – dzięki czemu przyszli mieszkańcy będą mogli porównać swoją teraźniejszość z przeszłością. W kapsule znajdą się także rysunki dzieci z katowickich przedszkoli.
- Poprosiliśmy je, aby nam pokazały, jak ich zdaniem Katowice będą wyglądać w przyszłości. Za kolejnych sto lat ktoś odkopie tę kapsułę i zobaczy, jak najmłodsze pokolenia widziały przyszłość. Może też któryś z przyszłych mieszkańców miasta odkryje, że znajduje się tu rysunek jego babci czy dziadka, co nada naszej kapsule jeszcze bardziej wyjątkowego znaczenia – wyjaśnia Marcin Krupa, prezydent Katowic.
Wśród wielu imprez towarzyszących obchodom mieszkańcy na przełomie września i października będą mogli wziąć udział w spacerach – botanicznym, ornitologicznym i historycznym, które przybliżą park z różnych perspektyw. Specjalny koncert promenadowy pod nazwą Jesienny Ekopiknik z Radą Seniorów odbędzie się 21.09. Natomiast 26.09 oznaczony zostanie przecinający Park Kościuszki 19. południk. Ten projekt jest inicjatywą Wojewódzkiego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej, który planuje ustawienie stosownego znaku.
Ponad 500-letni budynek zabezpieczony dla kolejnych pokoleń
Zabytkowy drewniany kościół pw. św. Michała Archanioła został odnowiony. To najstarszy zabytek w Katowicach. Został wybudowany w 1510 roku (wg niemieckiego historyka sztuki Hansa Lutscha), choć niektóre źródła mówią o tym, że może pochodzić nawet z XIV w. By zachować go dla kolejnych pokoleń, w ubiegłym roku rozpoczęły się prace restauracyjne.
– Prace trwały prawie rok. Najpierw wykonawca przeprowadził fumigację kościoła, dzwonnicy oraz elementów wyposażenia, mającą na celu zwalczenie szkodników niszczących drewnianą konstrukcję, a następnie przeprowadził impregnację drewna oraz techniczną i zachowawczą konserwację polichromii na ścianach. Wymieniono także gonty i zabezpieczono całość specjalistycznymi impregnatami. Ponadto odtworzono kamienną posadzkę z piaskowca. Kościół zyskał nowoczesne systemy bezpieczeństwa – monitoring, sygnalizację przeciwpożarową i antywłamaniową oraz instalację gaśniczą w technologii niskociśnieniowej mgły wodnej – wyjaśnia Jarosław Łuczyński, dyrektor ds. inwestycji kubaturowych w Katowickich Inwestycjach S.A., miejskiej spółce, która w imieniu miasta pełniła rolę inwestora zastępczego.
Za restaurację kościoła odpowiada wyłoniona w przetargu firma TERMO KLIMA MK. Łączna wartość inwestycji to 9,6 mln zł, z czego 5,6 mln zł to koszt zakresu podstawowego, a 4 mln zł to kwota przeznaczona na prawo opcji. Ten dodatkowy zakres objął prace budowlane, instalacyjne i konserwatorskie realizowane w budynku drewnianej dzwonnicy oraz prace związane z zagospodarowaniem terenu, w tym aranżację zieleni i lapidarium, ułożenie kostki granitowej zgodnie z historycznym układem, montaż elementów małej architektury czy też wykonanie iluminacji zewnętrznej obiektu, a także konserwację i odtworzenie elementów wyposażenia (m.in. ołtarza, ambony, ławek, stacji drogi krzyżowej).
Ostatnie prace, które są do wykonania, to dostawa i montaż dzwonu oraz budowa organów piszczałkowych wraz z szafą z prospektem. W wyniku przeprowadzonej kwerendy archiwalnej ustalono, że restaurowany kościół posiadał w swym pierwotnym wyposażeniu niewielkie kilkugłosowe organy, zlokalizowane na chórze. W związku z powyższym w celu przywrócenia historycznego wyposażenia kościoła zdecydowano o wyposażeniu obiektu w nowy instrument, nawiązując do tzw. ludowego baroku. Za jego realizację odpowiada specjalizujący się w problematyce instrumentów historycznych dr Stanisław Pielczyk, związany z Akademią Muzyczną im. Karola Szymanowskiego, a także uczeń profesora Juliana Gembalskiego - jednej z najważniejszych postaci polskiej organistyki. Dzwon oraz organy mają być dostarczone na przełomie roku.
Co ważne, inwestycja uzyskała wsparcie z Rządowego Programu Odbudowy Zabytków (wartość dofinansowania wyniosła 3,5 mln zł) oraz z w ramach programu Ochrona Zabytków ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z budżetu państwa (wartość dofinansowania 684 085 zł).
Od lasu do parku
Historia parku Kościuszki sięga 1888 roku, kiedy na terenie 6-hektarowego lasu utworzono pierwszy zalążek parku. W latach 1894–1895 obszar przekształcono, tworząc park, nazwany w tamtym czasie Parkiem Południowym. Była to odpowiedź na potrzeby dynamicznie rozwijającego się ośrodka miejskiego i coraz większej liczby mieszkańców, którzy potrzebowali miejsc do odpoczynku. Aby go stworzyć, zaadaptowano tereny pokopalniane zlikwidowanej kopalni „Beata". Teren odwodniono i powstały pierwsze założenia parkowe. W 1903 roku wzniesiono słynną Wieżę Bismarcka – jedną z trzech znajdujących się wówczas na Górnym Śląsku. W 1912 r. połączono park z katowickim Rynkiem linią tramwajową, a w 1925 roku nadano mu imię Tadeusza Kościuszki.
Medalion z wizerunkiem bohatera oraz pamiątkowa tablica początkowo zdobiły Wieżę Bismarcka, którą rozebrano w 1934 roku. Jej fragmenty wmurowano w fundamenty katowickiej katedry. Natomiast tablica i medalion znalazły się na nowym pomniku poświęconym patronowi, który odsłonięto w latach 60. ubiegłego wieku.
Zieleń w sercu miasta
Park Kościuszki ze względu na swój charakter oraz dużą liczbę atrakcji skierowanych do różnych grup odbiorców (m.in. tor saneczkowy i place do gry w boule) to jedno z najbardziej znanych i chętnie odwiedzanych przez mieszkańców miejsc. Znajduje się blisko centrum miasta i jest bardzo dobrze skomunikowany.
– Do tego dochodzi duża ilość zieleni sprzyjająca odpoczynkowi i wyciszeniu. Samych tylko kwiatów w parku jest ok. 45 tys. Wśród nich można wymienić np. aksamitki, begonie, cynie, dalie, słoneczniki, szałwie, werbeny czy żeniszek. W parku można też znaleźć ok. 100 gatunków drzew – głównie jest to naturalny drzewostan z przełomu XIX i XX wieku – np. graby, buki, dęby, jawory, lipy. W trakcie istnienia parku dochodziły także inne, np. jesiony, olchy – podsumowuje Mieczysław Wołosz, dyrektor katowickiego Zakładu Zieleni Miejskiej, a więc instytucji, która na co dzień opiekuje się parkiem.